Kościół parafialny w Gliniku

Glinik położony jest w strefie Pogórza Karpackiego, w dolinie rzeki Wielopolki na długości 4,5 km. Najwyższe wzniesienie na terenie Glinika to płaskowyż na wysokości 380m n.p.m. na pograniczu Łysej Góry oraz Bukowiny. Na terenie wsi występują gleby brunatne oraz bielicowe, a w kotlinach tzw. mady rzeczne. Teren jest stosunkowo słabo zalesiony, występują zaledwie trzy niewielkie kompleksy leśne, co dowodzi, że nadaje się on do uprawy roli i hodowli zwierząt.

                Historia Glinika sięga czasów średniowiecza, kiedy to wioska administracyjnie należała do województwa sandomierskiego. Podobnie jak Broniszów, wieś w XIII w. wchodziła w skład tzw. włości konickiej i znajdowała się w posiadaniu biskupów lubuskich. W czasach Kazimierza Wielkiego i podjętej przez króla akcji kolonizacyjnej, Glinik stał się królewszczyzną i około połowy XV w. wraz z Zagorzycami, Szkodną
i Łopuchową należał do tzw. dzierżawy ropczyckiej. W tym czasie dzierżawcą, nazywanym także tenutariuszem był Jan Czyżowski, starosta krakowski. Na początku XVI w. całą dzierżawę (tenutę) ropczycką wraz
z Glinikiem objął Janusz Świerczowski, kasztelan wiślicki. W latach 40-tych XVI stulecia dobra te przejął Jan Amor Tarnowski, kasztelan krakowski i hetman wielki koronny. W 1547r. Zygmunt Stary wyłączył z tenuty Glinik oraz Szkodną i jako wieczystą własność oddał Stanisławowi Maciejewskiemu. Nowy właściciel obie wioski wydzierżawił Janowi Tarnowskiemu. Śmierć hetmana spowodowała zwrot dóbr Maciejewskiemu, następnie wieś odziedziczyła wdowa po nim Anna Czuryłówna. Z jej rąk Glinik wraz ze Szkodną wróciły do dóbr królewskich i przeszły w dzierżawę Kaspra Dembińskiego. W połowie XVIII w. wsie należały do wojewody kijowskiego Franciszka Salezego Potockiego. Po rozbiorach Rzeczpospolitej wzmógł się ucisk chłopów pańszczyźnianych, także w dobrach królewskich. Mimo zmniejszenia ciężaru pańszczyzny przez cesarza Józefa II w 1781r. wciąż na terenie Galicji nasilało się niezadowolenie chłopów. W atmosferze niesprawiedliwości społecznej i krzywdy chłopskiej doszło do wystąpienia zbrojnego przeciwko właścicielom ziemskim, ich urzędnikom oraz kościołowi, które nosi nazwę rabacji lub rzezi galicyjskiej. Podczas rozruchów chłopskich w 1846r. na terenie Glinika zginęli dwaj urzędnicy, ekonom Goerc i polowy nieznany z nazwiska. Po rabacji galicyjskiej władze austriackie zmuszone były ogłosić uwłaszczenie chłopów. W Gliniku latem 1948r. grunty użytkowane przez chłopów stały się ich własnością.

                Od czasów średniowiecznych głównym zarządcą dóbr królewskich był sołtys, nazywany zasadźcą, który posiadał 1-2 łanowy folwark. Na terenie Glinika do przełomu XIX i XX w. istniały dwa folwarki. Pierwszy położony był na Lipowcu, a w jego granicach znajdowała się część gruntów pobliskiej Niedźwiady, drugi nazywany był folwarkiem Krzysztonia. Do folwarków tych należało większość pól i łąk w dorzeczu Wielopolki. W 1874r. w folwarku na Lipowcu urodził się Jerzy Żuławski, pisarz i poeta, a także od 1914r. żołnierz Legionów Polskich. Współzałożyciel Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego. W swej twórczości nawiązywał do dzieł Nitzschego i Schopenhauera, do jego najbardziej znanych utworów należą:
„Na srebrnym globie” (1903r.), „Zwycięzca” (1910r.), „Stara Ziemia” (1911r.). Zmarł w 1915r., zarażony tyfusem.

                Społeczeństwo glinickie czynnie angażowało się w walki okresu I wojny światowej. W latach 1914-1915r. dwukrotnie przez wieś przebiegał front austriacko-rosyjski, a miejscowa ludność notorycznie obarczana była rekwizycjami płodów rolnych na rzecz wojsk. Poborowi z Glinika zasilili dwie jednostki rzeszowskie,
17 Pułk Obrony Krajowej oraz 40 Pułk Liniowy. Należeli do nich m.in.: Ścibior, Świętoń, Józef Kulig, Szymon Cabaj, Stanisław Ździebko, Władysław Mytych, Władysław Król, Józef Bieszczad i Antoni Mądro. Udział
w walkach na tzw. froncie „włoskim” życiem przypłacił Pan Świętoń, jednak nie jest znane miejsce jego śmierci ani pochówku. Po odzyskaniu niepodległości w walkach o wschodnią granicę Rzeczpospolitej, w wojnie polsko-bolszewickiej 1920r., brali udział Józef Skiba i Henryk Bujak.

                Duży wkład wnieśli mieszkańcy Glinika w walki okresu II wojny światowej. Żołnierze niemieccy pojawili się w Gliniku 10 września 1939r. W czasie okupacji hitlerowskiej na obszarze wsi odbywały się łapanki młodzieży, a następnie wywózka w różne miejsca w kraju lub do Niemiec na roboty. Najczęściej ludność Glinika pracowała przy budowie umocnień na terenie Ostrowa, Ocieki i Blizny. Za uchylenie się od pracy lub niedotrzymanie obowiązkowych dostaw żywności groziła kara śmierci, a także zamknięcie w obozie zagłady
w niedalekim Pustkowie. Za wyznaczanie ludzi do przesiedleń odpowiedzialny był sołtys wsi Franciszek Ozga, natomiast miejscowi nauczyciele byli zmuszani do nakładania kontyngentów zbożowych. Na terenie Glinika odbyła się publiczna egzekucja, w czasie której zginęli Wojciech Matysek i Stanisław Jezior. Wszyscy Żydzi zamieszkujący wioskę, w liczbie siedemnastu, zostali wywiezieni do Wielopola, gdzie część z nich wymordowano, a pozostałych, zdolnych do pracy, osadzono w getcie w Sędziszowie Młp. Już w 1941r. grupa mieszkańców Glinika założyła konspiracyjną organizację ZWZ-AK, należącą do placówki „Bomba”
w Brzezinach jako część I Kompani pod dowództwem Tadeusza Reguły-„Bicza”. Należało do nich około dwudziestu osób, uczestniczyli oni w osłonie zrzutów, lokalnych zasadzkach, likwidacji dokumentów obowiązkowych dostaw, jak również egzekucjach konfidentów. Mieszkańcy wsi walczyli także na frontach europejskich. Jan Borys zginął podczas kampanii wrześniowej, najprawdopodobniej w walkach o Lwów. Lucjan Kramarz pilot Dywizjonu myśliwskiego 303, zginął w czasie powietrznej bitwy o Anglię, natomiast Józef Wiktor wraz z żołnierzami II Korpusu Polskiego walczył we Włoszech, uczestniczył w bitwie o Monte Cassino, a po zakończeniu wojny powrócił do rodzinnej miejscowości. W sierpniu 1944r. rozpoczęły się walki wyzwoleńcze, a na teren Glinika wkroczył front, ostatecznie pokój nastąpił w styczniu 1945r.

                Na terenie wsi prężnie rozwijała się kultura materialna. Po okresie rozbiorów i odzyskaniu państwowości w 1918r., Glinik administracyjnie należał do powiatu ropczyckiego i województwa krakowskiego. W 1935r. przeprowadzono reformę administracyjną, w wyniku której Glinik znalazł się w Gminie Wielopole Skrzyńskie i taki stan rzeczy przetrwał do czasów współczesnych. Począwszy od połowy XIX w., za sprawą księdza Stojałowskiego, który odwiedził wioskę, rozwijało się wśród chłopów czytelnictwo. Ludność wiejska miała dostęp do następujących czasopism „Wieniec”, „Pszczółka”, „Niedziela”. Kształtowała się zatem świadomość społeczna chłopów i rozwijał ruch ludowy. W 1906r. powstała mleczarnia, a dwa lata później Kółko Rolnicze. Płody rolne i wyroby przetwórcze pochodzenia glinickiego znajdowały popyt daleko poza granicami miejscowości, np. masło sprzedawane było w tym czasie nawet w Wiedniu. Od 1912r. funkcjonowała Ochotnicza Straż Pożarna posiadająca własny sprzęt gaśniczy. Również samopomocowy charakter miała założona jeszcze w 1903r. Spółka Oszczędności i Pożyczek, której pomoc polegała głównie na minimalizowaniu skutków klęsk żywiołowych. Po okresie I wojny światowej zreorganizowano działalność opisanych organizacji. W 1925r. na Lipowcu ponownie powstała mleczarnia. Ponadto istniała prywatna mleczarnia Dziedzica skupująca mleko z terenu wsi i okolic. W 1926r. rozpoczęła działalność Spółka Oszczędności i Pożyczek pod nazwą „Kasa Stefczyka, Spółdzielnia z nieograniczoną odpowiedzialnością w Gliniku”. We wsi istniała również cegielnia na posesji Franciszka Andreasika. Kwitła także produkcja rzemieślnicza. Młyny prowadzili Antoni Tokarski i Kazimierz Bykowski. Kowalstwem zajmowali się Stanisław Ziarnik, Antoni Łoch, Józef Bieszczad. Stolarze i cieśle to: Antoni Litak, Józef Kramarz, Franciszek Kurzawa. Szewstwo uprawiali Antoni Mądro, Stanisław Strzępek, zaś murarstwo Panowie Żurawski, Tatara, Wymysłowski i Kramarz. Powstawały również organizacje młodzieżowe: Koło Młodzieży, Stowarzyszenie Młodzieży Akcja Katolicka, Straż Pożarna, Związek Strzelecki, Przysposobienie Wojskowe, Zespół Przysposobienia Rolniczego.

                Po zakończeniu okupacji hitlerowskiej ponownie reaktywowano działalność większości organizacji gospodarczych. W 1947r. powołano Kasę Stefczyka, jednak po trzech latach jej siedzibę przeniesiono do Wielopola. W 1949r. powołano Okręgową Spółdzielnie Mleczarską, a w 1959r. Kółko Rolnicze w Gliniku wyposażone już w dwa ciągniki rolnicze typu Ursus C-325. Ciągłemu polepszeniu ulegała infrastruktura wsi.
W 1959r. przebudowano drogę główną przez Glinik, co umożliwiło regularną komunikację autobusową.
W latach 1960-1961r. przeprowadzono elektryfikację wsi. W 1968r. przystąpiono do budowy remizy OSP. Częste powodzie na początku lat 60-tych, spowodowały, iż w 1965r. ukończono regulację rzeki Wielopolki,
w jej wyniku powstał też nowoczesny most na drodze w kierunku Lipowca oraz wysoki nasyp drogowy. W tym samym czasie przeprowadzono meliorację łąk i drenowanie gruntów ornych. Kolejną inwestycją była gazyfikacja prawie wszystkich gospodarstw. Bardzo ciekawą akcję przeprowadzono w 1948r. Cała ludność wsi, przy pomocy młodzieży szkolnej, poszukiwała na plantacjach rolnych stonki ziemniaczanej, lecz jak podaje autor kroniki szkolnej, ku powszechnej radości „stonki nie zaobserwowano”.

                Największy jednak wpływ na życie kulturalne mieszkańców, miał rozwój szkolnictwa. W 1875r. powstał pierwszy budynek szkolny, składający się z jednej klasy lekcyjnej i mieszkania dla nauczyciela, Pana Pająka. Za czasów kolejnego nauczyciela szkołę powiększono do dwóch klas. W kolejnych latach, kiedy nauczanie prowadził Sebastian Jezioro wraz z żoną, budynek rozbudowano tak, aby mogło uczyć się trzy klasy. Od 1921r. kierownikiem został Józef Bogusz, zmarł jednak mając 32 lata. Następnie od 1929r. do 1944r. szkołą kierowała Halina Kotowska. W owej placówce powstało Koło Teatralne, założono także bibliotekę liczącą do 1939r. około 200 woluminów. W latach okupacji szkołę zamieniono na areszt młodzieży przeznaczonej na wywóz do III Rzeszy oraz wartownię wojskową. W takich warunkach, jednak w ograniczonym zakresie, prowadzono też nauczanie z ocenzurowanych przez Niemców podręczników „Mały Ster” i „Ster”. Nauczyciele przechowali polskie podręczniki, aby po wojnie wznowić nauczanie, jednak podczas walk frontowych w 1944r. budynek szkolny uległ całkowitemu spaleniu. Po wojnie 6-klasową już szkołę przeniesiono do prywatnego domu po żydowskiej rodzinie Samuela Leitnera, jej kierownikami byli Bolesław Glazor, a później Tadeusz Wołoszyn. W 1945r. w przysiółku Łysa Góra powstała druga na obszarze Glinika placówka szkolna kierowana przez Marię Kosydar. W roku szkolnym 1946/1947 szkoła w Gliniku stała się tzw. pełnozakresową, ze względu na zorganizowanie siódmej klasy. Budowa nowej szkoły trwała od 1947r. do 21 grudnia 1952r., a jej organizatorem i kierownikiem był Tadeusz Wołoszyn. Pozostał on na stanowisku do 31 sierpnia 1970r. W następnych latach funkcję tę pełnili kolejno: Stanisław Kołczak, Jan Kabat, Jerzy Stręk, Krystyna Pijar, Genowefa Zygmunt, Alina Wielgus, Władysław Zygmunt, natomiast 4-klasową szkołą w Łysej Górze kierował Henryk Olech. Do najważniejszych zabytków miejscowości należą te o charakterze sakralnym (kilka kapliczek), choć do niedawna spotkać można było chaty chłopskie i zabudowania gospodarcze z XIX stulecia. Życie religijne w Gliniku związane było z parafią w Łączkach Kucharskich. Samodzielna parafia w Gliniku powstała w 1982r. Niezwłocznie podjęto budowę kościoła, plebani oraz kaplicy cmentarnej, natomiast pierwszym jej proboszczem został ksiądz Czesław Łaguz.


Fragment pracy p. B. Wiktora pt. "Kto budował nasz kościół - dzieje parafii w Łączkach Kucharskich"